Wiele ważnych kwestii, w naszym życiu, regulowanych jest nie przez sąd, ale przez organ Państwa (np. wojewodę) lub organ samorządu terytorialnego (np. wójta, starostę), w trybie decyzji administracyjnej. Jeżeli na przykład zamierzamy budować dom, to konieczna będzie decyzja administracyjna starosty o pozwoleniu na budowę. Jeśli stracimy pracę i zarejestrujemy się jako bezrobotni w urzędzie pracy, może zostać nam wydana decyzja o przyznaniu zasiłku dla bezrobotnych.
Decyzja administracyjna jest więc rozstrzygnięciem, wydanym przez właściwy organ, na podstawie przepisów prawa, które kształtują prawa i obowiązki obywatela w danej sprawie. Niestety zdarza się tak, że decyzja nie jest korzystna dla jej adresata. Obywatel nie jest jednak pozbawiony ochrony, gdyż może zakwestionować tę decyzję w drodze odwołania. Kwestię tę regulują przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku – Kodeks postępowania administracyjnego ( tekst jednolity Dz.U. z 2013 roku, poz. 267). Odwołanie przysługuje do organu wyższego stopnia, zwanego organem odwoławczym lub organem II instancji, np. odwołanie od decyzji wójta zasadniczo wnoszone jest do samorządowego kolegium odwoławczego. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu który wydał decyzję, tj. w przedstawionym powyżej przypadku za pośrednictwem wójta. Taki tryb uzasadniony jest faktem, że organ I instancji ma możliwość w pewnych wypadkach sam uwzględnić odwołanie, jeśli zasługuje ono w całości na uwzględnienie.
Odwołanie składa się w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji. Ważne jest dochowanie tego terminu, gdyż w przeciwnym wypadku, co do zasady, odwołanie nie zostanie rozpatrzone merytorycznie.
Pisząc odwołanie, obywatel nie musi się przejmować skomplikowanymi wymogami formalnymi. Wystarczy, że wskaże że jest niezadowolony z decyzji, np. napisze:„wnoszę odwołanie, gdyż decyzja jest dla mnie krzywdząca”. Odwołanie, jak każde podanie, powinno ponadto zawierać określenie wnoszącego (imię, nazwisko, adres) oraz podpis. Oczywiście odwołanie może zawierać uzasadnienie. Im bardziej będzie ono przekonywujące, tym będzie większa szansa na pozytywne załatwienie sprawy.
Organ II Instancji, załatwiający odwołanie, nie jest związany jego zarzutami, gdyż rozpoznaje sprawę w całokształcie. Istnieje nawet możliwość późniejszego uzasadnienia odwołania, w drodze odrębnego pisma. Pragnę wskazać na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 marca 2008 r. II GSK 458/07, cytuję: „Odwołanie nie wymaga szczególnej formy ani szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, że z odwołania wynika, że strona jest niezadowolona z decyzji. Nie ma przy tym znaczenia, czy zarzuty zostaną podniesione w uzasadnieniu odwołania, czy zgłoszone zostaną w terminie późniejszym, lecz przed rozstrzygnięciem sprawy przez organ odwoławczy. W Kodeksie postępowania administracyjnego nie został bowiem sformułowany zakaz rozważania przez organ II instancji zarzutów zgłoszonych po upływie terminu do wniesienia odwołania.”
Co najważniejsze, organ odwoławczy może uwzględnić odwołanie, nawet jeżeli argumenty obywatela nie były uzasadnione, ale decyzja naruszała prawo i należało ją uchylić. Dla przykładu, w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 21 listopada 2013 r., IV SA/Po 626/13, stwierdzono, że: „W sytuacji wniesienia odwołania od uzasadnienia obowiązkiem organu odwoławczego jest zbadanie sprawy w całokształcie i jej ponowne rozpoznanie w całości.”
Po rozpatrzeniu odwołania, organ II instancji wydaje swoją decyzję. Może to być decyzja o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji, jeśli organ odwoławczy uzna, że decyzja I instancji była prawidłowa. Drugą możliwością jest uchylenie decyzji pierwszoinstancyjnej i rozstrzygnięcie sprawy, np. „uchylam w całości decyzję o odmowie przyznania zasiłku dla bezrobotnych i orzekam o przyznaniu zasiłku dla bezrobotnych”. Kolejną możliwością jest wydanie decyzji o umorzeniu postępowania odwoławczego, kiedy takie postępowanie jest bezprzedmiotowe, np. odwołanie wniosła osoba niebędąca stroną, tzn. decyzja nie dotyczyła jej praw i obowiązków lub odwołanie zostało cofnięte. Jeżeli decyzja I instancji jest nieprawidłowa, a organ wyższego stopnia nie może sprawy rozstrzygnąć, bo wymaga ona przeprowadzenia wielu czynności, powinna zostać wydana decyzja o uchyleniu zaskarżonej decyzji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia.
Decyzja organu II instancji jest decyzją ostateczną i od niej nie przysługuje już kolejne odwołanie, ale istnieje możliwość zakwestionowania jej przed wojewódzkim sądem administracyjnym.